MENA kelimesi Kuzey Afrika ve Orta Doğu kelime gruplarının kısaltmaları ile oluşturulan bir kısaltmadır. MENA Bölgesi ise Kuzey Afrika’dan Orta Doğu’ya uzanan bir alanı kapsamaktadır. MENA Bölgesi ne demek sorusuna en kısa şekli ile Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgesi olarak yanıt vermek mümkündür. ODKA olarak da bilinen MENA bölgesinin nüfus miktarının 380 milyondan daha fazla olduğu tahmin edilen bilgiler arasındadır. Fas’tan Orta Doğu’ya kadar büyük bir bölgeyi kapsamaktadır.
MENA Bölgesi terimi Orta Doğu ve Kuzey Afrika’yı (Middle East and North Africa) hem coğrafi hem de kültürel bir bölgeyi içerisine almaktadır. Bu kavram içerisinde bulunan ülkelerin bir kısmı daimi üyedir. Bir kısmı ise zaman zaman dahil edilmektedir. Bölgenin standart olarak bir tanımı olmasa da bu bahsedilen coğrafyadaki belirli ülkeleri kapsadığı söylenebilir.
MENA Projesi Nedir?
MENA Projesi nedir sorusuna proje kapsamındaki bölgenin büyük ölçekli ekonomik, alt yapı ve sosyal projelerini ifade etmektedir. Çeşitli sektörlerde projeler olabilir. Bu projeler bölgelerin kalkınması ve entegrasyonun sağlanarak refah düzeyinin artırılmasını hedeflemektedir. Bu proje aynı zamanda uluslararası kuruluş ve hükümetler, sivil toplum kuruluşları ile birçok özel sektör tarafından da desteklenir. MENA Projesinin kapsamı ve amaçları ise şu şekilde açıklanabilir:
- Altyapı Geliştirilmesi
MENA Projesi kapsamında altyapının geliştirilmesi son derece önemlidir. Doğalgaz, petrol, yenilenebilir enerji kaynakları, elektrik altyapısı ile ilgili birçok projeye yer verilir. Bu projelerin enerji güvenliğini sağlaması ve sürdürülebilir enerji kullanımının desteklenmesi önemlidir. Ulaşım projeleri arasında ise demiryolları, liman ve karayolları, havayolları gibi ulaşım altyapılarının geliştirilmesi hedeflenir.
- Ekonomik Kalkınma Süreci
Ekonomik kalkınma sürecinde hem sanayi hem de ticaret projelerine yer verilir. Üretim tesislerinin kurulması, sanayi parkları oluşturulması ön plandadır. Bunlar sayesinde ekonomik çeşitliliğin artırılması hedeflenir ve istihdam yaratılır. KOBİ destek programlarına yer verilerek küçük işletmelerin kalkınmasına önem verilir.
- Sosyal Kalkınma Süreci
Sosyal kalkınma sürecinde daha çok okul inşaatları ve eğitim materyallerinin sağlanması üzerinde durulur. Öğretmen eğitimi gibi birçok proje bu kapsamda ele alınır. Eğitim seviyesinin ve insan sermayesinin geliştirilmesini hedefleyen projelerdir. Aynı zamanda sağlık projeleri de ele alınan konular arasında yer alır. Hastane inşaatı, sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi gibi konular incelenir. Bu süreçte de sağlık hizmetlerine erişim artırmayı amaçlamaktadır.
- Su ve Çevre Yönetimi
Bu aşamada hem su kaynakları projeleri hem de çevre koruma projeleri yer alır. Su arıtma tesisleri, su yönetim projeleri ve sulama sistemleri gibi konulara yer verilmektedir. Bu şekilde su kaynaklarının daha sürdürülebilir olmasını sağlayarak kullanımını artırmak amaçlanır. Bunlara ek olarak atık yönetimi, hava kirliliğinin azaltılarak temiz havanın iyileştirilmesi gibi konulara da yer verilmektedir.
MENA Bölgesi Ülkeleri Nelerdir?
MENA Bölgesi ülkeleri kapsamına dahil edilen standart 19 ülke bulunur. Bu ülkeler daimidir ve herhangi bir durumda kapsam dışı bırakılmaz. Bununla birlikte ODKA’ya dahil edilen ülke sayısı 15’tir. Bu ülkeler de belirli durumlarda kapsama dahil edilirler. MENA bölgesi ülkeleri kapsamına kesin olarak dahil edilenler şunlardır:
- Yemen
- Ürdün
- Umman
- Tunus
- Suriye
- Suudi Arabistan
- Mısır
- Lübnan
- Libya
- Kuveyt
- Katar
- İsrail
- İran
- Irak
- Filistin
- Fas
- Cezayir
- Birleşik Arap Emirlikleri
- Bahreyn
Bu ülkeler kesin olarak kapsam içerisinde yer alırlar. Ancak belirli durumlarda dahil olanlar ise şunlardır: Afganistan, Azerbaycan, Türkiye, Batı Sahra, Çad, Cibuti, Eritre ülkeleri başta gelir. Bunların yanında Ermenistan, Etiyopya, Gürcistan, Kıbrıs Cumhuriyeti, Moritanya, Pakistan, Somali, Sudan ülkeleri de belir durumlarda dahil edilenlerdir.
MENA Bölgesi Ülkelerinin Özellikleri ve Önemi
MENA Bölgesi ülkeleri stratejik açıdan önemli bir yere sahiptir. Avrupa, Asya ve Afrika kesişim noktasında yer alırlar. Bu nedenle hem ticari hem de tarihi açıdan önemleri oldukça yüksektir. Bu ülkelerin önemini artıran bir diğer faktör ise enerji kaynaklarına sahip olmalarıdır. Bölge özellikle petrol ve doğalgaz bakımından büyük bir rezerve sahiptir. Özellikle Orta Doğu ülkeleri, küresel enerji piyasalarında kritik bir önem arz eder.
Kültürel ve tarihi zenginlik açısından da MENA bölgesi ülkeleri önemi yüksektir. Medeniyetlerin beşiği olarak bilinen bir bölgedir. Antik uygarlıklardan dinler ve kültürel mirasa kadar çok zengin bir yapıya sahiptir. Zengin enerji kaynaklarına sahip olan bu ülkeler aynı zamanda turizm, ticaret, tarım gibi alanlarda da çok büyük potansiyele sahiptirler. MENA bölgesi ülkeleri hem siyasi hem de sosyal dinamiklerle şekillenen ülkelerdir. Güncel ve tarihsel çatışmaların odağında olan ülkeler birçok toplumsal hareketlerin görüldüğü alanlardır. Hem oldukça genç hem de çok hızlı şekilde büyüyen nüfussa sahip ülkelerdir. Bundan dolayı ekonomik fırsatlar son derece fazladır. Ekonomik ve sosyal zorluklar ise oldukça yüksek düzeydedir.
MENA bölgesi ülkelerinin ekonomik ve sosyal açılardan birtakım zorlukları bulunur. Ekonomik çeşitlilik oldukça eksiktir. Aynı zamanda sosyal eşitsizlik yüksek ve siyasi açıdan istikrarsızlık yüksek boyutlardadır.